बेलायतका पहिलो पुस्ताका नेपालीको दस्तावेज

पुस्तक परिचय

पाँच दशकअघि बेलायत आएका ध्रुव केसीलाई सन् २०१० मा बेलायत आएको यस पंक्तिकारले एक सामुदायिक कार्यक्रममा भेटेको थियो । युरोपका नेपालीपत्र साप्ताहिकका सम्पादक नविन पोखरेलले केसीसित परिचय गराएका थिए । पहिलो भेटमै गरिएको केही कुराकानी र उनको व्यक्तित्वले केसीलाई बेलायतको नेपाली समुदायको एक अभिभावक जस्तो रुपमा पाएको थिएँ । त्यसयताका धेरै भेटहरुमा केसीसित कुराकानी हुँदा सर्वसाधारणका लागि रुचि हुने धेरै अनुभवका कुरा सुन्न पाइन्थ्यो । त्यसलाई पुस्तकका रुपमा तयार गरेको भए हुन्थ्यो होला जस्तो लाग्थ्यो । धेरैले उनलाई किताब लेख्न सुझाएका थिए । उनै केसीले हालै आफ्नो जीवनकथा (जसलाई आत्मकथा भन्दा उचित होला) प्रकाशन गरेका छन् –’ईन्द्रायणीदेखि बेलायतसम्म’ ।
पाँच अध्यायमा बाँडिएको सो पुस्तकका दुई अध्याय उनी बेलायत आउनुपूर्व नेपालमा बाँचेको जीवनका बारेमा छ भने बाँकी तीन अध्याय बेलायती जीवनका बारेमा । पहिलो अध्यायमा बाल्यकाल, विद्यालय जीवन, किशोरावस्थाका अनुभवहरु, पहिलो विवाह, काठमाडौँमै घर भएर डेरा बस्दाको अनुभव आदि समेटिएको छ । दोस्रो खण्ड नेपालको जागिरे जीवन, जागिरे जीवनमै प्रेम सम्बन्धको विकास र विवाह, दुई श्रीमतीको सहजतापूर्वक व्यवस्थापन, बेलायतको वर्क परमिटको अवसरका वरिपरि छ । तेस्रो खण्डमा बेलायत यात्रा, लण्डनमा शुरुवाती दिनहरुमा गरिएको संघर्ष, बेलायतमा नेपाली खाना पस्कँदाका लगायतका सन्दर्भहरु उल्लेख छन् । चौथो र पाँचौँ खण्ड केसीका सामाजिक सेवाका बारेमा समर्पित छन् । उनले यति, कोसेली, नेपाली साहित्य विकास परिषद् युके, प्रवासी नेपाली संघ, नेपाली टेलिभिजन, नेपाली हार्ट फाउण्डेसन, फ्रेण्डस् अफ ब्रिटेन एण्ड टुरिज्म अर्गनाइजेसन, नेपाल पर्यटन बोर्डबाट बेलायतका लागि पर्यटन दुतका लगायतका भूमिकामा जोडिँदा भोगेका अनुभव यी दुई खण्डमा निहित छन् ।
अहिले ७५ वर्षमा हिँड्दै गरेका केसीको २५ वर्ष नेपालमा र बयस्क भएपछिको ५० वर्ष बेलायतमा । पछिल्लो पुस्ताका नेपालीहरुलाई बेलायतमा शुरुशुरुमा कसरी नेपालीहरुको आगमन भयो, उनीहरुले के कस्ता कठिनाई भोगे र कस्ता अवसर पाए ? एक आप्रवासीको आँखाबाट देखेको त्यतिबेलाको बेलायत चिहाउने आँखीझ्याल हो उनको पुस्तक । अहिले प्रविधि र विकासले फड्को मारेको समयमा त्यतिबेलाका कतिपय सन्दर्भहरु दन्त्यकथाजस्ता लाग्छन् भने कतिपय अभ्यास अझै पनि नफेरिएको पनि महसुस हुन्छ ।
सन्तोष साहले बीबीसी मास्टरसेफमा नेपाली परिकार पस्केको मात्र देखेका नयाँ पुस्ताका नेपालीहरुलाई सन् १९७४ तिरै केसीको टीमले लण्डनमा आलु तामा, छोयला, आलु अचार, दाल, भात तरकारी पस्किएको थाहा पाउँदा नयाँ लाग्न सक्छ ।
पुस्तकमा केसीले बेलायत बसाइका क्रममा विभिन्न सामाजिक, व्यावसयिक कार्यमा संलग्न हुँदाका तीतामीठा अनुभवहरु समेटेका छन् । प्रवासमा नेपाल र नेपालीका लागि कतिपय सन्दर्भमा आफ्नो परिवार र पेशालाई नै बिर्सेर मरिमेटी लागेको पनि पाइन्छ । मानार्थ जनसम्पर्क अधिकारीका रुपमा आफ्नै नीजि खर्चमा बेलायतमा नेपालको पर्यटन प्रबर्धन गर्दा खेपेका सास्ती, प्रसंशा, सम्मान पुस्तकका महत्वपूर्ण पक्ष हो ।
पुस्तक लेखनमा केसीको आफ्नै शैली छ । प्राय कविता, श्लोक, लोकप्रिय व्यक्तित्वका भनाइबाट लेखनका खण्ड शुरुवात गरिएका छन् ।
कतिपय शब्दको अर्थ भन्न खोजिएको अर्थमा प्रयोग नभएको पाउँदा त्यस्ता कुरामा सम्पादकले हेरिदिएको भए हुने थियो जस्तो लाग्छ । बेलायतमा लामो समय बसोबास गरेकाले होला कतिपय अर्थ नेपाली भाषामै सुन्दर हुँदाहुँदै पनि अंग्रेजी शब्द उल्लेख भएको पाइन्छ । जस्तो पृष्ठ ३४ मा ‘कार्भिङ गरिएका भर्याङ’ भनिएको छ । ‘कार्भिङ’भन्दा नेपालीमा बुट्टा कुँदिएका भर्याङ भन्दा कति मीठो लाग्छ ।
आत्मकथा लेखनमा कतिपयले आफूसित निहीत केही पनि नलुकाएर लेख्ने गर्छन् भने कतिले आफ्ना राम्रा राम्रा कुरा मात्र देखाउने कमीकमजोरीहरु लुकाउने गर्छन् । केसीको पुस्तकले भने यी दुवैमा मध्यमार्ग लिएको हो कि भन्ने आभास हुन्छ । उनले बाल्यकालमा भोगेको गरिबी, दोस्रो अन्तरजातीय विवाह, बेलायतमा नयाँ हुँदा गरेका नजानेर भएका गल्तीहरु, व्यवसाय र सामाजिक जीवनमा आफैँले अनुसन्धान नगरी साथीहरुको लहैलहैमा लाग्दा पाएका असफलतालाई इमानदारीका साथ खुलाएका छन् तर कतिपय सन्दर्भमा धोका दिने, मानमर्दन गर्ने पात्रहरुको भने नाम खुलाउन हिचकिचाएका छन् । शायद प्रवृत्ति आएपछि पात्र किन चाहियो भन्ठानेर होला ?

समग्रमा केसीको पुस्तक एक हिसाबले बेलायत आएका पहिलो पुस्ताका नेपालीहरूको नालीबेली र दस्तावेज नै हो ।

कृति :ईन्द्रायणीदेखि बेलायतसम्म
लेखक :ध्रुव केसी
प्रकाशक : नेपाल सेन्टर इन्टरनेशनल सेन्टर फर नेप्लिज कल्चर युके
प्रकाशन सहयोगी : नेपाली साहित्य विकास परिषद् युके
सम्पादन : निर्मलकुमार थापा
पृष्ठ : ३६४
मूल्य : १० पाउण्ड