विशेष अधिवेशनको औचित्य छैन, अब १० औं सम्मेलनतिर लागौं

गैरआवासीय नेपाली संघ (एनआरएनए)का संस्थापक अध्यक्ष डा.उपेन्द्र महतोसहित संस्थापकहरु हामीले गठन गरेको यस संस्थाको विश्व सम्मेलन हिन्दूहरुको महान चाड दशैं र तिहारको बीचमा पार्ने गरी निर्णय गरेका थियौं । नेपालमा परिवारसँग बस्न मन हुँदाहुँदै विभिन्न (अध्ययन, जागिर वा व्यापार) कारणले नेपालमा छाड्ने प्रवासी नेपालीहरुलाई परिवार, नातागोता र साथीहरुसँग भेटघाट हुने गरी धेरै सल्लाहपछि दशैं र तिहारका जस्ता ठूला चाडका बीचमा गैरआवासीय नेपाली संघको सम्मेलन राख्ने निधो गरिएको थियो । विश्वभरका नेपालीहरु एकै ठाउँमा जम्मा हुने आत्मीय सम्मेलन नै हो । हाम्रो इस्टमित्रसँग भेटघाट गर्न नै सम्मेलन प्रमुख मध्येको एक आकर्षण हो । यो सम्मेलन नेपालमा गर्दा होटल व्यवसाय क्षेत्रमा आर्थिक सहयोग पनि हुन्छ ।

रोजगारी, अध्ययन वा व्यापारको सिलसिलामा मातृभूमि छाडेर प्रवासमा गएका हामी गैरआवासीय नेपालीहरु नेपालमै जम्मा भएर खुशी साटासाट गरी मनाउने र सम्मेलन पनि गर्ने उद्देश्यले काम गरिरहेका थियौं । १७ वर्षको यो दौरानमा प्रविधिले विश्वभर फड्को मारेको छ । निर्वाचनका नयाँ-नयाँ प्रणालीहरु संसारभर आइरहेका छन् । गैरआवासीय नेपालीहरुले पनि बिस्तारै समयसापेक्ष यस्ता प्रणालीसँग अभ्यस्त हुँदै जानुपर्छ । प्रविधिको विकाससँग हामी अघि बढेनौँ भने संस्था काम लाग्ने हुन सक्दैन । संस्था गठनको मूल्य मान्यता नै त्यागेर प्रविधिलाई अपनाउनुभन्दा पनि मूल मर्मलाई सहयोग पुग्ने गरी काम गर्नु पर्छ । विश्व सम्मेलन दुई-दुई वर्षमा नेपालमा हुने भएकाले नै वार्षिक रुपमा क्षेत्रीय सम्मेलनहरु नेपाल बाहिर भएका हुन् ।

दुई साताअघि एनआरएनए बैठकले नि:शुल्क सदस्य वितरण, प्रतिनिधिले नि:शुल्क भोट हाल्न पाउने, निर्वाचन प्रणाली परिवर्तन गर्ने र एमआईएस सिस्टममा गएर संसारभरका सदस्यहरुको डाटा एउटै प्रविधिमार्फत काम गर्ने कुराहरु सुन्दा राम्रो लागे पनि यस विषयमा विस्तृत अध्ययन गर्नुपर्ने देखिन्छ । नि:शुल्क सदस्यता दिँदा ती सदस्यहरुमा संस्थाप्रति स्वामीत्व हुन्छ कि हुँदैन ? निर्वाचन प्रणाली बदल्ने बित्तिकै सबै राम्रो हुन्छ त ? यस्ता प्रश्नहरुको जवाफ खोज्नु जरुरी छ । संस्था गठनका उद्देश्य अहिले बिस्तारै परिवर्तन भैरहेको आभास मैले गरेको छु । नि:शुल्क सदस्य वितरण गर्ने र प्रतिनिधिले भोट हाल्नु अघि तिर्दै आएको २० हजार तिर्नु नपर्नेलगायतका प्रस्ताव अहिले बाहिर आयो ।

एनआरएनए अध्यक्ष कुमार पन्त र महासचिव डा. हेमराज शर्माको सकृयतामा आएको प्रस्ताव सुन्दा जो कोहीले राम्रो भन्छन् । सुन्दा मलाई नि राम्रो लाग्यो । तर, हामीले एजेण्डा वा प्रस्तावका बारेमा विस्तृत रुपमा बुझेर मात्र धारणा बनाउनु पर्छ । किनकी कुनै पनि संस्था जीवन्त रहनका लागि धेर वा थोर पैसाको खाँचो पर्दछ । त्यसको आम्दानी वा खर्चका बारेमा हरेक गैरआवासीय नेपालीले थाहा पाउनु पर्दछ । जीवन्त चलिरहने संस्थाको गठनको उद्देश्य र यसको दीगोपन नै प्रमुख कुरा हो ।

एनआरएन नेतृत्वमा जान लाखौँ तिर्नु पर्छ

अहिले पनि एनआरएनए आईसिसी सदस्य भएपछि संघमा एक हजार डलरको लेवी बुझाउनु पर्छ । त्यसबाहेक संघको सम्मेलनका विभिन्न पदमा उम्मेदवार दिने व्यक्तिहरुले लाखौँ रुपयाँको उम्मेदवारी शुल्क तिर्नुपर्ने प्रावधान छ । त्यस विषयमा बैठकले केही निर्णय गरेको छैन । अझ बुझ्ने भाषामा भन्ने हो भने नि:शुल्क सदस्यता पाए पनि नेतृत्वमा पुग्नलाई तपाई-हामी पैसा नहुने एनआरएनएहरु त्यहाँ पुग्ने स्थिति छैन । उहाँहरुले त्यो कुरालाई तपाईहरुसमक्ष लुकाउनु भएको छ । अन्य देशको तुलनामा मध्यपूर्व वा खाडी मुलुकमा रोजगारीका लागि जाने मजदुर दाजुभाइ वा दिदीबहिनीहरु (एनआरएनए)का लासहरु आर्थिक अभावकै कारण नेपालमा महिनौंसम्म परिवारजनसमक्ष पुग्न सकेको छैन ।
यो सामाजिक संस्था परोपकारी भावनाले एकले अर्कालाई सहयोग गर्दै चल्दै आएको छ । अझ भनौं, नेपालीद्वारा नेपालीहरुलाई नै सहयोग गर्दै यो एनआरएनए यहाँसम्म आएको हो । १७ वर्षको इतिहासमा गत वर्ष एनआरएनए टाट पल्टेर अध्यक्ष कुमार पन्त (तत्कालिन उपाध्यक्ष) कुल आचार्य (तत्कालिन उपाध्यक्ष) हालका सचिव गौरीराज जोशीलगायतका व्यक्तिहरुले ऋणस्वरुप सहयोग दिएर संस्थालाई चलाएमान बनाएको तपाईहरुलाई थाहै होला । यस्तो अवस्थाका एनआरएनएलाई बिना पैसा दौडाउँछु भन्ने कुरा विश्वासयोग्य छैन ।
सस्तो लोकप्रियता केही दिनका लागि होला । आउने दिनमा एनआरएनएले कुनै आर्थिक संकलन गर्न सकेन भने हामीले दु:खले बनाएको संस्था कुनै व्यापारीलाई पदमा ल्याएर बिक्री गर्नु पर्ने अवस्था आउँछ । अहिले आएको प्रस्तावलाई हामीले स्वीकार गर्याैं भने व्यापारीको संस्था बन्ने निश्चित छ । जोसँग पैसा छ उसले एनआरएनएमा कव्जा जमाउँछ । तपाई र हाम्रो व्यक्तिगत विवरण खरीद गरेर ठूला कर्पाेरेट हाउस, होटल वा एयरलाइन्सले सजिलै केही प्रतिशत छुट दिन सक्छ । यो संस्था एक व्यापारीले अर्काे व्यापारीलाई बिक्री गर्दै जान्छ । हामी एनआरएनए सदस्यहरु बिक्रीका साधन मात्र हुन्छौं । काठमाडौंमा रहेको कार्यालको वार्षिक खर्च मात्रै करीब एक करोड ६० रुपैयाँ छ । बल्ल-बल्ल हाम्रो श्रमले खरिद गरेको घरको भविष्य अदालतको हातमा छ । यस्तो अवस्थामा सस्तो र लोकप्रिय नाराका पछि लाग्नु भन्दा विस्तृत अध्ययन गर्न दिऔं । अध्ययनका निष्कर्षमाथि विश्वभरका एनआरएनएबीच छलफल गरौं । अनि जे निष्कर्ष आउँछ त्यसलाई अबलम्बन गरौं ।

८४ वटा एनआरएनएका राष्ट्रिय समन्वय समिति छन् । ती एनआइसिसीहरु पनि नेपाली समुदायले आर्थिक सहयोग गरेर चलेका छन् । उल्टो संघलाई सम्मेलनताका दुई-दुई वर्षमा पैसा बुझाउनु परेकै छ । तिनका खर्चहरु कसरी चल्छन् ? त्यो पनि अध्ययन गरौं । सदस्यता सित्तैमा दिँदा स्वामीत्व ग्रहण गर्न मानिसले सक्दैन । कालान्तरमा यसको अवमूल्यन हुन थाल्छ । त्यसैले कम्तिमा एक वा दुई डलरमा सदस्यता वितरण गरौं । त्यसो गर्दा कार्डको प्रिटिङ र पोस्टेज मूल्य उठछ ।

विशेष अधिवेशन असंभव
नवौं सम्मेलनमा विभिन्न कारणले आर्थिक प्रतिवेदन पारित हुन सकेन । तीन महिना, ६ महिना भन्दै झण्डै आधा कार्यकाल सकिन लाग्दा समेत विशेष गर्न सकिएन । कोभिड-१९ महामारीका कारण विशेष अधिवेशन गर्न गाह्रो परेको सर्वविदितै छ । अहिले पनि महामारीको अवस्था छ । यस्तो परिस्थितिमा ‘भर्चुअल’ विशेष अधिवेशन गर्ने प्रयास अहिले संस्थापनबाट हुन सक्छ । भौतिक रुपमा उपस्थित हुन नसक्ने अवस्थामा ‘भर्चुअल’ विशेष अधिवशेन गर्न दिनु हुँदैन ।
अबका केही महिनाहरुमा राष्ट्रिय समन्वय परिषद्का निर्वाचन हुन थाल्छन् । यस्तो अवस्थामा विशेष अधिवेशनतिर नलागि १० औं राष्ट्रिय सम्मेलनको तयारीमा लाग्नु पर्छ । कोरोना महामारीको संक्रमणमा धेरै मानिसहरुबीच भेटघाट पनि संभव छैन । प्रवासका धेरै मुलुकहरुले अत्यावश्यक काम बाहेक मानिसहरुलाई जम्मा हुन दिएका छैनन् । त्यसलाई हामी सबैले मान्नै पर्ने हुन्छ । त्यसकारण यो अव्यहारिक कामतिर लाग्नु हुँदैन ।

निर्वाचन पद्दति
हामीले १७ वर्ष अपनाएको निर्वाचन प्रणालीमा कमजोरी छ भने खोज्नु पर्छ । त्यो भनेको विशेषज्ञद्वारा विस्तृत अध्ययन गराउनु नै हो । भविष्यमा उम्मेदवार नहुने व्यक्तिहरु सम्मिलित एक टोली बनाएर यसका नकारात्मक पक्षहरु हटाउँ । यो पद्दतिबाट नकारात्मक पक्ष हटाउन सकिँदैन भने परिवर्तन गरौं । आफैं प्रस्ताव ल्याउने अनि आफैंले राम्रो छ भन्दै प्रचार गर्दै हिंड्नुपर्ने लाजमर्दाे अवस्था बन्द गरौं । विश्वभरका एनआरएनएहरुलाई विश्वास गरेर उहाँहरुको विचार बुझौं । विश्वभरका हामी एनआरएनए सदस्यहरु प्रत्यक्ष निर्वाचन चाहन्छौं भने प्रत्यक्ष निर्वाचन र अनलाईन भोटिङ जाऔं । संस्थापकमध्येका हामी प्राय अहिले बाहिर छौं । तपाई कार्यसमितिका पदाधिकारीहरु पनि भोलि हामी जस्तै बाहिर हुनु हुनेछ । एनआरएनएको उद्देश्यमाथि खेलबाड नगरौं । सके राम्रो बनाउँ नसके अहिलेको अवस्थामा छाडिदिनु होस् । शक्ति दुरुपयोग नगरौं ।

जय एनआरएन !
(लेखक एनआरएनएका संस्थापक सचिव हुन)